العام
Jecha waa
hedduu qabatu
العام
{ ammii }takkaa { wal gayaa } jechuun jecha waan
hedduu qabatu kan waa lamaafii waa lamaa ol
beysisu
Jechi, wal
gaya,yookaa{ umuuma
عموم
} beysisu`uuf kaayame jechoota as deemu kana .
1 –
maqaa tokko kan
alifiifii laam itti seene akka { insaan
al`insaan
الانسان –انسان
} jechu`uu akka { innal`insaan
lafii khusr
ان الانسان لفي خسر
} ma`naan isaa
wanni gosa namaa taye marti badii keessaa jira ,
yoo warra amanee , waan gaarii dalagee , haqa
walii dhaamee , haqarratti obse , taate malee .
Wanni ma`naan
jecha{ insaan } ma`-naa nama hundaa godhe,
alifiifii , laam itti seenuu akkuma yoo nama
jenne nama tokko qofa tayee yoo namoota jenne
nama hedduu tayu afaan keenyatti waan waawifii
taa itti seettef .
2 -
ammas wanni ma`naa hedduu beysisu beysisu
maqaa gosa heddu`uuti kan akka { mushrika
مشرك
}jechu`uu kan alifiifii laam
itti seenee { almushkuuna
المشركون
} taye inni waan mushrika taye
hunda qabata
3 –
ammas maqootii
seyamtuu takkaa ma`naan isi`ii dhukkatuu tan
akka { man
من
} tan waan aylii qabuuf kaayamte fakkeesssa`aaf
{ namni mana kiyya seene hundi , inni amanamaa
من دخل داري فهو آمن
} yoo je`e nama mana isaa
seene hunda qa-bata .
4 –
ammas jecha { maa
ما
} kan waan aylii hin qabneef kaayame akka { maa
jaa`anii minka akhazhtuhuu
ما جاءني منك أخذته
} ma`naan isaa
waan sirraa naa dhufe hunda fudhadhe jechu .
5 –
Ammas jecha { ayyu
أى
} je`u isiin waan aylii qabuufii , waan aylii
hin qabne-lle`eef dhufti akka { ayyu xaalibin
yajtahidu anjahg
أى طالب يجتهد ينجح
} tun waan aylii qabuufi
kaayamte ma`naan isaa bara-taan tattaafata godhe
hundi ni baasa jechuu
Ammas {
ayyu shay`in turiidu ? ayya shay`in turiiduhuu
a`xaytuka
أي شئ تريد وأى شئ تريده اعطيتك
} ma`naan isaa
maali wanni ati feetu ? waan ati feetu hunda
siifan kenna jechuu kun waan ayliin qabneefi
6 –
ammas jechi waa hedduu
beysisu { ayna
اين
} isiin bakka beysifti akka {
aynama takun , akun ma`aka
اينما تكن اكن معك
} ma`naan isaa bakkuma
ati jirtu mara , si wajjiinan jiraadha jechuu .
7 –
ammas { mataa
متى
} jechi kun zamana,yookaa yaroo
hedduu beysisa akka { mataa shi`ta ji`tuka
متى شئت جئتك
} ma`naan isaa yaruma ati
feetin sitti dhufa
8 –
ammas jecha { maa
ما
} kan gaafii yookaa jawaaba beysisu akka { maa
indaka
ما عندك
}kun gaafii ma`naan isaa maaltu
si bira jira jechuu ammas akka { amiltu maa
amiltu
عملت ما عملت
} jechu`uu kun oduu takkaa
jazaa`a himiisa ma`naan isaa waanin dalage ,
dalage takkaa waan dalayde dalayde jechuu .
9 –
ammas jecha { laa kan
diddaa bey-sisu waan hin beekkamin keessatti
لا في النكرات
} akka nam tokkolleen mana hin
jiru
لا رجل فى الدار
} jechu`uu .
Wanni dibbiin waa
hunda qabattii beysisu jecha { malee }
dalagaadhaa miti tanaaf jecha hadiisni bukhaarin
odeesse kan nabiin nageenyi isaanirratti haa
jiraatuu { safara keessatti walitti qabe je`u }
safara hunda hin qabatu safara dheera`aafii ,
gabaabaa waliin hin qabatu tokko qofa qabata
malee dalagaan isaanii hunda hin beysiftuu wanni
dalagaan isaanii beysiftu safara dheeraadha
malee gabaaba`aa miti daliila ulamaan dubbatteef
jecha safara dheeraa jechuun kan amna guyyaa
lamaa gayu gabaaban kan guyyaa lamaa gadiiti
akkasuma wanni akka dalaga`aa , kan akka hukmiin
isaan godhanii , sun akka olla`aa yoo ulla-an
isaa mana isaa gurgure mana san nama biterraa
qabatee horii inni biteen isaa ke-nnuu isaa
muru`uu duuba namicha sanii nabiin akkasitti
muruun ollaa hundaa muruu hin je`amu wanni
laalee nabiin akkasitti ollaa sanii mureef ollaa
biraa keessa jiraatuu dhabu`uutu malaa .