KITAABA AL`OOLAFII , WAA GORRA'UUDHAA
ßÊÜÜÜÜÜÜÜÜÜÜÇÈ
ÇáÕíÏ
æÇáÐÈÇÆÜÜÜÜÜÍ
Waan gorra`uun isaa dandayame , mormaafii ,
lubbuu isaati muran. (halaalchan) ammoo waan
qabuun hin dandayamin , halaalchun isaa ,
bakkuma dandayan , waraanuu . kan akka waan
boolla keessa bu`eefaa .
Waa halaalchun guutun , waa afuriin argamti .
1 -
Bakka nyaanni keessa deemu muru .
2 -
bakka qilleensi keessa deemu muruu .
3 -
hidda dhiiyni keessa deemu kan gama mirgaa maruu
4 -
hidda dhiiyni keessa deemu kan gama bita`aa
muruu . afran kanarraa , bakka nyaatafii ,
qilleensi keessa deemu qofa muruudhatu dirqama .
ammoo hidda murma , gama lamaanin jiru , muruun
dirqamaa miti . haa tayuu afranuu muru`uutu irra
caala . akka lubbuun daftee , baatee , wanni
gorra`amu hara baafattu .
Bineensa akka sare`eetifii , waan bararu kan
akka allaatti`iitin , bineensa al`oollatuun ni
gaya . waan isiin namaaf qabde nyaatun ni gaya
sharxii afuriin . isiin .
1 -
Sareen sun , tan yoo bineenssatti kaasan , itti
kaatu .
2 -
Tan yoo isii itti ceetu irraa deebisan irraa
dhaabbattu tayuu .
3 -
Tan yoo bineensa ajjeefte , waa takka irraa hin
nyaanne tayuu .
4 -
Haalli kun hoggaa lamaa sadii , irraa argamuu .
hanga aadaa isi`ii tayutti,yoo sharxii
tanarraa, sharxiin takka ir`atte , waan isiin
qabdee ajjeefte nyaatun hin gayu . yoo waan
isiin qabde san , dhaqqabanii gorra`an malee ..
Waan qaraa , kan waa muru hundaan , gorra`uun
ni gaya . yoo ilkee , yookaa qeensa taate malee
.
Wanni namni islaamaa tokko gorra`e , takkaa
namni yahuudi`ii, takkaa nasaara`aa gorra`e ,
halaalii nyaatun ni gaya . ammoo wanni namni
ibidda gabbaru , yookaa taabota gabbaru ,
yookaa muka gabbaru gorra`e , nyaatun hin gayu .
dhoowwama .
Rimaya garaa jiru gorra`uun , haadha isaa
gorra`uudhan argama . yoo isaa jira`aa garaa
haadha , gorra`amteetii baye malee. gaafas ni
gorra`an .
Humniti waan jirurraa , isaa jiru muramte ,
bakhti`i . yoo rifeensa taate malee , kan akka
rifeensa hoola`aa faa , kan afaa yookaa uffata
faa, irraa tolfatan sharxii rifeensi kun , waan
fuun isaa nyaadhamurraa cirameen .
KUTAA WAAN NYAADHAMUUFII WAAN HIN NYAADHAMNEE .
ÃÍßÇã
ãÇ
íÄßá
æãÇáÇ
íÜÜÄßá
Bineensarraa wanni ( arabni ) foon isaa gaarii
tayuu arge , hunda nyaatun ni gaya . yoo waan
shari`aan irraa dhoowwite taye malee . akkasuma
wanni (arabni ) foon isaa balfe marti , haraamii
nyaatun hin gayu . yoo waan shari`aan halaal
goote taye malee .
Wanni bineenssarraa , qarrinfuu jabduu , wahiin
al`oollatu qabu , kan akka sare`ee leencaa
hundi, haraamii nyaatun dhoowwama . waan
barararraa wanni , kottee jabduu wahiin qabatu ,
qabu , kan akka shinbir bu-teessaa . haraamii
nyaatun hin gayu .
Namni waan nyaatu , kan halaal dhabee , bakhtii
argate , bakhtii sanirraa , waan du`arraa if
hanbisuun , nyaatuu ni qaba sinqeeffatullee ni
qaba .
Waan du`e , kan halaalchin , kan namni ( Rabbi
qalee ) je`uun , kan nyaatun nuuf gayu lamaatu
jira . sun qurxummi`iifii , awwaannisa ,
ammallee dhiiga lama kan nyaatun nuuf gayuutu
jira . sun tiru`uufii , rajiiji`ii.
KUTAA UD-HIYA`AA ( UDGHIYA`AA )
ÃÍßÜÜÜÜÜÜÜÜÜÜÇã
ÇáÇÖÍíÜÜÜÜÜÜÜÉ
Udghiyaan : waan guyyaa iida arafa`aa qalamu .
arafaa , gaalafii , loonifii re`ee , yookaa
hoola`arraa , waa qaluun , akkaan barbaadama.
hoola`arraa kan bara tokko guutee ,
lammeysa`atti seene , qaluun ni gaya . akkasuma
kan eega baatii jahaatii ilkee cabse qaluun ni
gaya, re`e-rraa kan woggaa lama guutee,
sadeessa`atti seene, gaalafii loonirraa kan
woggaa lama guutee , sadeessa`atti seene ,
qaluun ni gaya. gaalafii , horiin , nama
torbarraa ni gaya . re`eefii , hoolan nama tokko
qofaaf gaya . ammoo abbaan manaa yoo hoolaa
tokko qale, udghiyaan joollee isaa hundaaf
argamte .
Waa afur udg-hgiyaa qalu`uuf hin gayu :
1
- Sun isii akkaan waan dheeddu ijaan hin agarre
2
- Isii akkaan, dhukkubsattu .
3
- Isii akkaan hokkoltu.
4
- Isii akkaan , hoqqattu`uu.
Inni kulaafame , akkasuma kan gaafne irraa caphe
, ni gaya .
Waytiin udg-hgiyaa qalan , yaroo salaata iida
arafa`arraa qabdee , hanga aduun guyyaa
afreessaa iida araf-a`aa, seentutti , ma`naan
kanaa namni guyyaa iidaa qale , kan guyyaa
lammeysa`aa qale , kan guyyaa sadeessa`aa qale ,
yookaa afreessa`aa qale , waytuma udghiya`aa
keessa qale jechuu .
Hoggaa waa qalan ( gorra`an ) waa shantu
barbaadama . sun :
1 -
Maqaa Rabbii dhayuu (
bismillaahirrahgmaanirrahiim ) je`anii .
2 -
Nabirratti rahgmata buusu`u ( allaahumma sgalli
kgalaa Muhammad ) je`anii .
3 -
Waan qalu qibla`atti deebisuu .
4 -
Allaahu akbar je`uu .
5 -
Yaa Rabbi narraa qeebale je`ee kadhatuu .
KUTAA WAAN IIDA QALANIRRAA NYAATU`UU
ÃÍßÜÜÜÜÜÜÜÜÜÜÜÇã
Ãßá
ÇáÇÖÍíÜÜÜÜÜÉ
Namni udghiyaa qalu , udghiyaa Rabbiif jecha
qaluun narratti haa jiraatu je`ee qodhe , yookaa
if qabsiiserraa nyaatun hin gayu . foon isi`ii
hunda ni sadaqata . waan biraa dhiisii gogaa
isi`illee . wanni waajiba taatun : re`ettii tana
udghiya`aa godhe jechu` . takkaa yoo Rabbiin
abalu naa fayyise udghiya`an qala jechu` . duuba
akka udghiyaan waajiba isarratti hin taane waan
qalu gad fuudhetuma qaluu . kan hoggaa bitu faa
, isii tana udgh-iya`aafin qala , hin jenne .
gaafas sunnaa taatii .
Udghiyaa sunna`arraa garii nyaateti , garii
namaa ergee , kaan sadaqata . wanni foon
isi`irraa namaa erguufii , wanni inni
nyaatulleen harka sadeessa`arra dabruu dhabuu ,
inumaa kan irra caalu , waa xiqqo baraka`aaf
irraa nyaatee , waan kaan nama waan qabnee
kennuu . .
Udghiya`arraa waa takka gurguruun, hin gayu.
odoo udghiyaa sunna`allee taatee, gogaa
isi`illee gurgu-ruun hin gayu . yoo fedhe itti
fayyadamaa yoo fedhe ni sadaqata.
KUTAA JOOLLEE DHALATTURRAA WAA QALU`UU
ÃÍßÜÜÜÇã
ÇáÚÞíÞÜÜÜÜÉ
Joollee dhalatturraa waa qaluun , ni barbaadama
. keessattuu guyyaa torbeessa`aa , gurbaadharraa
re`ee lama qalu`uutu irra caala . dhala`arraa
takka qalu`uutu sunna . yookaa barbaadama .
Waan joolle`erraa qalan bilcheessaniiti ,
urgeessanii , kan lafee hin cabsine deegaa
yookaa miskiina nyaachisan . guyyaa torbaanii
san , waan dhalate saniif maqaa baasun ni
barbaadama . akkuma mataa irraa haadanii ,
rifeensa isaa , maallaqaan walitti miizaananii ,
maall-aqa san sadaqatuun barbaadamu .
Ilmoon yoo waa irraan qalin , guyyaa qiyaama`aa
haadhaa abbaa isaa hin shafaatu .
Yoo abbaan ilmoo isarraa waan qalin odoo inni
hin saalfatin, isaatu ifirraa qala . ammoo yoo
abbaan irraa qale , inni lammada ifirraa hin
qalu . aqiiqan sunnaa hin deeffamnee , ammoo
Nabi Muhammed nageenyi isaanirratti haa jiraatuu
, kanuma akaakiyyeen isaanii torbaanitti , irraa
qale , deebisee eega ergamee ifirraa qaluun.
Ummata isaanitii karaa godhu`uufi . akka
imaamussuyuu-xin kitaaba isaa kan ( alhaawii
lilfataawii ) je`amu keessatti dubbate .
|