شبكة إيماننا الإسلامية | الدروس و المحاضرات
   
   
 

KITAABA
GUDDINA NABI MOHAMMED

duree

 KUTAA TOKKOFFA`AA
qooda tokkoffaan : Waan Rab-biin nabi muhammad, nagee-nyi isarratti haa jiraatuu , addunyaa tanarratti guddiseen

KUTAA TOKKOFFA`AA
qooda tokkoffaan : Waan Rab-biin nabi muhammad, nagee-nyi isarratti haa jiraatuu , addunyaa tanarratti guddiseen

KUTAA TOKKOFFA`AA
qooda tokkoffaan : Waan Rab-biin nabi muhammad, nagee-nyi isarratti haa jiraatuu , addunyaa tanarratti guddiseen

KUTAA TOKKOFFA`AA
qooda tokkoffaan : Waan Rab-biin nabi muhammad, nagee-nyi isarratti haa jiraatuu , addunyaa tanarratti guddiseen

KUTAA TOKKOFFA`AA
qooda Lammaffaa : Waan Rabbiin Nabi Muhammad , nageenyi isarrtti haa jiraatuu ,aakhira'atti guddiseen.

KUTAA TOKKOFFA`AA
qooda Lammaffaa : Waan Rabbiin Nabi Muhammad , nageenyi isarrtti haa jiraatuu ,aakhira'atti guddiseen.

KUTAA LAMMAFFA`AA
qooda tokkoffa`aa :
waan rabbiin  nabi muhammadiin guddise ummata isaa keessan addunyuma tanarrtti

KUTAA LAMMAFFA`AA
qooda tokkoffa`aa :
waan rabbiin  nabi muhammadiin guddise ummata isaa keessan addunyuma tanarrtti
KUTAA LAMMAFFA`AA
qooda lammaffa`aa :
waan rabbiin  nabi muhammadiin guddise ummata isaa keessan addunyuma tanarrtti
KUTAA LAMMAFFA`AA
qooda lammaffa`aa :
waan rabbiin  nabi muhammadiin guddise ummata isaa keessan addunyuma tanarrtti
 

 

 

 

 

 

 

 

KITAABA
GUDDINA NABI MAHAMMED RABBI BIRAA QABU NAMAA IBSU

   
 

 

KUTAA TOKKOFFA`AA

1 - qooda Tokkoffaan : Waan Rabbiin nabi muhammad, nageenyi isarratti haa jiraatuu, addunyaa tanarratti guddiseen :

Soddamii shaneessan :  Rabbiin furaa addunya'aa , yookaa rizqiidhaa hunda, nabi muhammad harka kaayuu. akka waan rabbiin isaa kenne, kan anbiyoota biraatii hin kennin kanaan waan dachii keessa jiru, baafatee addunyaa tana keessa qanani'iin, yaroo dheertuu jiraatee eegasii jannata seenu'uufii, amma du'ee jannata seenuu  jidduu filatuu Rabbiin isaa kenne . haa tayuu nabiin amma du`ee waan rabbii isaa bira isaa jiru arguu maraxate. yookaa filate. Nageenyi isarratti haa jiraatuu .

Hadiisa abuu hureyran odeesse keessatti nabiin nageenyi isaanirratti haa jiraatuu  akki je`e .

 بينما أنا نائم اتي بمفاتيح خزائن الأرض ، فوضعت في يدى قال ا بو هريرة فذهب رسول الله I وانتم تنتشلونها                                     متفق عليه .

Ma`naan isaa :{Anaa rafu na kaasanii furaa rizqii dachii keessa jirtuu na harka kaayan. abuu hureyran akki je`e :nabiin nageenyi isarratti haa jiraatuu odoo addunyaa tanarraa, waan fedhu hin fudhatin dabree, isin ammoo wallitti guuratu`utti jirtan }B.M.O   

Uqbaan  عقبان  ilma aamir hadiisa muslim irraa oddeesse keessatti akki ke`e :

  إن رسول الله I خرج يوماً ، فصلى على أهل أُحد صلاته على الميت ، ثم انصرف الى المنبر فقال إنى فرط لكم ، وانا شهيد عليكم ، واني ، والله لأنظر الى حوضى الآن وانى فقد اعطيت مفاتيح خزائن الأرض }                  رواه مسلم .

Ma`naan isaa:{gaaf tokko nabi Mohammad bayeeti, qabroota uhud dhaqe, salata janaaza`aa irratti salaatee eegasii minbara koree dheertu dubbatee akki je`e : an nama isin dura dabree waan isinii tolu isinii qopheessu .An nama ragaa isinirratti bayu. An wallaahii amma howdii tiyya laaletin arga. an miftaahni addunya`aa naa kennamee jira , je`an} . M .Odeesse .

Soddomii jahaffaan :jennichi nabi Mauhammad ,nageenyi isarratti haa jiraatuu   islaamayuu,.

Waan rabbiin nabi Mohammadiin guddiserraa tokko waahelli isaa kan jinni`ii islaamayu`. tanaaf jecha waahelli isaa kan jinni`ii sun, waan gaari`itti malee waan hamtu`utti isan kaasu. rahmanni  rabbii nabirratti haa jiraatuu .

Hadiisa muslim ilma mas`uudirraa odeesse keessatti nabiin nageenyi isarratti haa jiraatuu akki je`e 

  ما منكم من أحد الا وقد وُكِلَ به قرينُه من الجن ، قالوا وإياك يارسول الله ؟ قال وإياي إلا أن الله اعانني عليه ، فاُسلم فلا يأمرني إلا بخير 

                                                                                  رواه مسلم .

Ma`naan isaa: {nam tokkolleen isinirraa hin taane, yoo kan jinniin waahela isaaf godhame taye malee. nama hunda jinni`iitu wajji jira kan akka dhiiyni qaama namaa keessa yaa`utti , qaama namaa seenee wajji jiraatu je`an . jennaan asaabonni : isinilleen akkasumatti isiniin wajji jiraa yaa ergamaa Rabbii je`aniin. jennaan eeyee jinniin naan wajji ni jira. haa tayuu jinniyyicha kiyyarratti rabbiin na gargaaree islaamayee, waan gaari'itti malee waan hamtu'utti nan  kaasu je`an} . M .O

Hadiisni dubbii tanatti rarra`u heddu'uu hanganuma irraa  dubbbnna.

Soddomii torbaffaan: {Diinni yookaa nyaabni isaanii hanga amna baatii takkatti isaan sodaatu'uun Rabbiin isaan  gargaaruu.

Waan rabbiin nabi muhammed qofaa kennerraa nageenyi isarratti haa jiraatuu hanga amna baatii takkatti nyaaba isaanii sodaachisee  isaan gargaaruu.

Hadiisa bukhaari`iifii muslim abuu hureyra`arraa odeesse keessatti nabiin akk je`e .

  فضلت على الانبياء بستّ . ونصرت بالرعب  .

Ma`naan isaa : {waa jahaanan anbiyoota hundarra ,caalchifame. sanirraa diinni kiyya hanga amna baatii takkatti na sodaatu`uun gargaarsifamuu .

Soddomii sadeeteffaan:Rabbiifii malaaykan ragaa isaa  bayuu

Waan rabbiin nabi muhammed guddiseenirraa  Rabbiifii malaaykan,akka qur`aanni haqaan nabirratti buufame, akka nama hundatti ergame, akka diin isaa diin hundarra aanee mul`atu ragaa bayuu.waan nabi muhammad diin haqaatin ergameef jecha .                                                                                

Rabbiin akki je`u

 ]لَّـكِنِ اللَّهُ يَشْهَدُ بِمَآ أَنزَلَ إِلَيْكَ أَنزَلَهُ بِعِلْمِهِ وَالْمَلائِكَةُ يَشْهَدُونَ وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيداً [. سورة النساء آية  { 166 }                                          

Ma`naan isaa : {Rabbiin akka ati ergamaa  isaa taate ragaa siif baya,Waan sirratti buusen ragaa siif baya. Qur'aanafii mukgjiza'aan. mukgjizaan waan aada'atti hin argamne nabi muhammadii kennu'.waan nabi Muhammad je'u dhugo'oomsu'uu jecha, akka nama du'e isaaf jiraachisu'uu, akka mukni isarratti salaammatu'uu, akka bineensi,isaanirratti salaammatu'uu, ammallee bineensi itti amanu'uu , kan kuffaarri san argee islaamayu, wanni Rabbiin waan aada'atti hin argamne nabi muhammadii argamsiisuf, akka inni ergamaa isaa taye ragaa isaa bayu'uufi, akka nabi muhammad waan dubbatu hunda keessatti dhugaa dubbatu beysisu'uufi, silaa odoo nabi muhammad dhugaa dubbatuu baatee, Rabbiin mukgjiza'aan isa hin jabeessu, irra guddoon mukgjiza'aa qur'aana Rabbiin nabi muhammadirratti buuse .Kan beekkomsa isaatin buuse, akka nabi muhammad isarratti buusuu haqa godhatu beekaadhaa ,ammallee akka qur'aana isarratti buusuu keessa dantaan gabroota isaa jirtu beeka'aa, isarratti buusee, akka inni ergamaa isaa taye ragaa isaa baye,  Malaaykan Rabbiitis akka ati ergamaa Rabbii taate ragaa siif baati, Rabbiin qofti akka  ati ergamaa  isaa taate qur'aanafii waan  biralle'een ragaa bayuun ni  gayaa  ragaan  biraa hin barbaadamu. wanni Rabbiin aayata  dabarsine tana buusef nama arabaa kan islaamayu'uu deemu tokkootu orma yahuudi'iitin, muhammadiin ergame kun, kan isin bifa isaa towraat keessatti agartanii? je'ee, gaafannaan ragaa bayuu didanii, aayata nabiyyummaa nabi muhammad dubbattu, tan towraat keessa jirtu dhoysan, duuba hoggaa san Rabbiin isaanirratti deebisee akki je'e; yoo isaan ragaa bayuu didan, Rabbiifii malaaykan isaa, akka nabi muhammad ergamaa Rabbii taye ragaa tayanii, ragaan biraa hin barabadamu. Ragaan Rabbii qoftinuu ni gaya, je'een.}

Ammas Rabbiin akki je`e :

] وَأَرْسَلْنَاكَ لِلنَّاسِ رَسُولاً وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيداً [.   سورة النساء آية 79

Ma`naan isaa : {Yaa ergamaa kiyya muhammad ilmaan namaa qajeelchi'iifi si ergine, Akka ati ergamaa taate waaqni ragaa bayuun qofti ni gayaa, ragaan biraa hin barbaadamu}.

Ammas Rabbiin akki je`e :

  ] هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيداً [. سورة الفتح آية { 28 }

Ma'naan isaa :{Rabbiin isa ergamaa isaa muhammad beekkomsa faaydaa qabuun erge. qajeello'oon .Ammallee diin yookaa shari'aa haqaatin erge, sun diin islaamatii ,Diin islaamaa kana diin  hundaa ol godhu'uuf. Maalif shari'aan  islaamaa waan shari'aa taye, tan isii dura dabarte,hunda, ni shaarti. waan islaamni, waan shari'aa, isa dura dabarte keessa jiru, hunda walitti qabatee, waan isii keessa hin jirre, hedduu ida'ateef jecha. hanga shari'aa, isa duratti, namni hin haajamne takkatti. Aadaa Rabbirraa, yoo nabiyyii takko erge, yoo inni nabiyyii shari'aadhan dhufe, taye, shari'aan, haaroyni, inni dhufeen, shari'aa nabiyyii isa duraa ni jirjiirti. namni dura dursoo shari'aadhan dhufe, nabi {nuuhgi نوح  nabiyyiin shari'aa isaa jirjiire, nabi Ibraahiimi, namni shari'aa isaa jirjiire nabi muusaa . namni shari'aa isaa jirjiire, nabi kgiisaaعيسى, namni shari'aa isaa waan haarawa fidee jirjiire nabi muhammadi. tanaaf diin isaa diin hundaa ol taye.Akka nabi muhammad nageenyi isarratti haa jiraatuu, diin diin hundaa oliitin ergame Rabbiin ragaa bayuun ni gayaa, ragaan biraa hin barbaadamu}.

Soddomii saylaffaan: {beytulmaqdisitti imaama tayee Anbiya`aan salaatuu ,isaafii isaanirrattillee rahmataafii nageenyi haa jiraatuu .

Wanni nabi mohammed anbiyoota hunda dura durfamuu nu garsiisuu halkan israa`aa beytulmaqdisitti imaama tayee anbiya`aan salaatuu. maalif namni imaama tayee namaan salaatu nama caalaa , beekaa gutuu ,tayuu .

Hadiisa muslim Abuu Hureyra'arraa odeesse keessatti nabiin akki je'e nageenyi isarratti haa jiraatuu :

لقد رايتني في الحِجر ، وقريش تسألني عن مسراى ..} الحديث ، وفيه { وقد رأيتني في جماعة من الأنبياء ....فحانت  الصلاة فأممتهم ، فلما فرغت من الصلاة،قال قائل : هذا مالِك صاحبُ النار فسلم عليه ،فالتفت . فبدانى بالسلام }.  رواه مسلم

Ma'naan isaa :{ hadiisa muslim kana keessatti nabiin akki je'e: Ganama halkan israa'aa san hijrii keessattin if arge . kan qureyshin amna halkan sanirraa waa na gaggaafattu ...} hadiisni dheera'aa wanni isa keessa jiru {nabiin akki je'e : beytalmaqdisittin anaa jamaa'aa anbiyootaa keessa jirun , if arge.duuba salaanni gayee, jibriil na dursee imaama tayee,Anbiyootan salaate . hogga'an salaatarraa raaw'adhu namni tokko akki naan je'e : inni kun maalik saahiba ibiddaatii irratti salaammadhu hoggaa sanin gara isaa laale ,laallan dafee narratti salaammate}.

                              hadiisa kana muslimtu odeesse .

 Hadiisa anas nuu odeesse keessatti nabiin akki je`e

 أُتيتُ بدابة فوق الحمار ودون بغل  ......} الحديث وفيه : ثم دخلت بيت المقدس، فجُمع لي الانبياء عليهم السلام فقدمني جبريل حتى أَمَمتُهم  الحديث .   رواه النسائي .

Ma`naan isaa : { nabiin nageenyi isaanirratti haa jiraatuu akki je'e : halkan makkarraa na fuudhanii beytal maqdis na gessan { buraaqa} naa fidan. inni waan :  yaabbatan kan harre`ee olii , kan gaange`ee gadiiti. duuba beytulmaqdis seenee anbiyoonni walitti naa qabamanii waytiin salaataa geessee jibriil na dursee imaama tayee isaanin salaate}

                       Hadiisa kana nasaa`iidhatu oddeesse .

Hadiisni israa`afii mi`raajaa hedduu beekkamaa, warra waa beekhu biratti .

Afurtameessun: jaarran nabi muhammed nageenyi isarratti haa jiraatuu .irra caalaa jaaraa ilmaan  namaa tayuu .

Dhugumaan Rabbiin zamana nabiin keessa argamee ergame, irra caalaa zamana ilmaan namaa godhe .akkasuma zamanni zamana isatti aanu irra caalaa zamana isa boodaa taye .

Hadiisa obuu hureyra`aa keessatti nabiin akki je`e

  بعثت من خير قرون بني آدم قرنًا فقرنًا حتى كنت من القرن الذي كنت فيه رواه البخارى 

Ma`naan isaa : { irra caalaa jaarraa ilmaan aadam keessan deema'aa dhufe.hangan jaarra'an , an keessa ergame  gayutti } B..O

Qarniin yookaa jaarran tokko bara yookaa amata dhibba tokko .

Hadiisa aa`isha`arraa muslim odeesse keessatti wanni dhufe:                                            

 سأل رجل النبي I: ايّ الناس خير ؟ القرن الذى انا فيه ، ثم الثاني ، ثم الثالث                              رواه مسلم

Ma`naan isaa :{ namni tokko nabi Muhammad nageenyi isarratti haa jiraatuu irra caalaa namarraa gaafatee akki je'e :yaa ergamaa rabbii jaarraa, yookaa  zamana namarraa, jaarraa kamtu irra caala je`een. Jinnaan nabiin akki je`e : irraa caalan jaarraa ilmaan aadam jaarraa an keessa jiru .eegasii kan lammeysaa kiyyaati eegasii  kan sadeessaa kiyyaati. je`an. } M.O

Afurtamii tokkofaan: mana isaanitiifii minbara isaanii jidduu rahmataa nageenyi isaanirratti haa jiraatuu: caffeen jannataa jiraatuu

Ammas waan Rabbiin nabi qofaa kennerraa garii masjida isaanii jannatarraa godhuu. sun dachii mana isaanitiifii minbara isaanii kan  irra dhaabbatanii dubbatan jidduu jirtu akkuma minbarri isaanii kun guyyaa qiyaama'aa hawdii isaanii gubbaa dhaabbatu'uu jiraatu akka dubbiin tun sii dhufu'uu teessu .

Hadiisa abdullaahii ilmi zeydii  maazini'irraa odeeffame keessatti nabi muhammad Nageenyi isaanirratti haa jiraatuu akki je'e:

 ما بين بيتى ومنبري روضة من رياض الجنة وفي رواية :ما بين القبر والمنبر روضة من رياض الجنة  

Ma'naan isaa: {dachiin mana kiyyaafii takkaa qabrii tiyyaafii minbara kiyya jidduu jirtu , caffee takkaa rawdaa jannatarraayi  . je'an}

Ammas hadiisa abuu hueyra'aa :  keessatti nabiin akki je'an :

  ما بين بيتى ومنبرى روضة من رياض الجنة ومنبرى على حوضي

Ma'naan isaa: {dachiin mana kiyyaafii minbara kiyya jidduu jirtu, caffee jannatarraayi. Minbarri kiyya hawdii kiyyarra jira je'an} B. M O.

Afurtamii lammaffaan:Nabii je'ee jiini baqaquu. Nageenyi isarratti haa jiraatuu .

Waan Rabbiin nabi qofaa kennerraa, jiini isaa je'ee baqaquu. sun gaafa kuffaarri makkaa nabiin : mee waan ati ergamaa Rabbii tayuu nu beysisu, mu'jizaa nu garsiisi, mee sanirraa jiini kun haa baqaquu je'aniin . duuba odoo isaan arganuu baqaqee bakka lamatti baye . hoggaa san nabiin jara saniin arga'aa ragaa tayaa je'een.

Rabbiin akki je'e :

]اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَانشَقَّ الْقَمَرُ  * وَإِن يَرَوْاْ آيَةً يُعْرِضُواْ وَيَقُولُواْ سِحْرٌ مُّسْتَمِرٌّ  * وَكَذَّبُواْ وَاتَّبَعُواْ أَهْوَآءَهُمْ وَكُلُّ أَمْرٍ مُّسْتَقِرٌّ       [.سورة القمر آية { 1 – 3 }

Ma'naan isaa: {Qiyaaman dhiyaatte alaaman isi'ii dhufte alaamaa sanirraa jiini baqaquu  kuffaarri sitti amannaa alaamaa ati ergamaa Rabbii tayu'uu nu garsiisi jennaanin nabiin yaa rabbi akkan an ergamaa kee taye ji'a kana odoo isaan arganuu baqaysii garsiisi je'ee Rabbi khadhate. Hoggaa san Rabbiin ji'a baqaysee cinaa tokko gaara tokkorra cinaa kaan gaara kaanirra buusee garsiise. haa tayuu hin amannee waan duraan je'anirraa gara galanii , kun falfala walitti dhaabbatu je'an . akkasitti alaamaa Rabbiin isaan garsiise kijibsiisanii waan nabseen isaanii feetu jala deeman. duuba Rabbiin akki je'e :dubbiin hundi bakka itti dhumtu qabdi ,kufriin jara kanaa bakka itti dhumu qaba sun azaabaa}.

 Hadiisa B,M.odeesse keessatti  anas Rabbi isarraa haa   jaalatuu akki je'e:                     

   إن أهل مكة سألوا رسول الله I أن يريهم آية فأراهم انشقاق القمر  شقتين حتى رأوا حراء بينهما       رواه البخارى

Ma'naan isaa: {warri makkaa ergamaa Rabbirra wanni barbaade,  mu'jizaa inni ergamaa rabbii tayuu beysiftu, isaan garsiisuu.duuba Rabbiin ji'a bakka lamatti baqaysee kan gaarri hiraa'a je'amu fottoqqee ji'aa lamaan jiddu'uun mul'atu isaan garsiise}.

Hadiisa muslim ibnu mas'uudirraa  odeesse keessatti ibnu mas'uud akki je'e:

 بينما نحن مع رسول الله صلى الله عليه وسلم  بمنى إذ انفلق القمر فلقتين فكانت فلقة وراء الجبل وفلقة دونه  فقال رسول الله I  اشهدوا   متفق عليه

Ma'naan isaa {nuu nabi muhammadiin wajji nageenyi isarratti haa jiraatuu mina jirru, jiini bakka lamatti baqaqee, cinaan tokko gaara duuba bu'ee , cinaan tokko gaaraa as bu'e. duuba nabiin nageenyi isarratti haa jiraatuu  akkaan laala'aa ragaa tayaa nuun je'e}

وعن جبير بن مطعم رضى الله عنه قال: {انشق القمر على عهد النبي I حتى صار فرقتين على هذا الجبل ، وعلى هذا الجبل ، فقالوا سحرنا محمد ، فقال بعضهم  لئن كان سحرنا ما يستطيع ان يسحر كل الناس } رواه الترمذى وابن حبان...

وزاد رزين { فكانوا يتلقون الركبان فيخبروهم  انهم قد رأوه فكذبوهم }

Ma'naan isaa : { jubeeri, ilmi mux'im akki je'e :zamana nabii nageenyi isarratti haa jiraatuu, Jiini bakka lamatti adda baye. gamni tokko gaara kanarra bu'ee, gamni tokko gaara kanarra bu'e. duuba warri makkaa kuffaarri wanni je'e Muhammad nu falfale. ammoo gariin isaanii wanni je'e yoo nu falfale nama hunda falfaluu dandayaa? mee warra baadiya'arraa makka seenu afaan baya'aa  ji'a baqaqe gartanii je'aadhaa gaafadhaa waliin je'an.duuba gaafannaan ee Garre  je'nii itti himan duuba kuffaarri makkaa isaan kijibsiise  .

Afurtamii sadaffaan Nabiin nageenyi isarratti haa jiraatuu  if duubatti waa arguu .

Waan Rabbiin ergamaa isaa muhammad qofaa kennerraa , nabiin waan isa duuba jiru, akkuma waan fuula isaa dura jiru argutti arguu . nageenyi isarratti haa jiraatuu

Hadiisa Muslim Abuu hureyra'arraa odeesse keessatti nabiin nageenyi isarratti haa jiraatuu akki je'e

 هل ترون قبلتي ها هنا ؟ فو الله ما يخفى عَلَىَّ خشوعكم ولا ركوعكم ، إني لأراكم من وراء ظهري وفى رواية { قال ابو هريرة رضى الله عنه صلى بنا رسول الله I يوما ثم انصرف فقال :   يا فلان الا تحسن صلاتك ؟ ألا ينظر المصلي اذا صلى كيف يصلي ؟ فإنما يصلى لنفسه  ، انى والله لأبصر من ورائي كما ابصر من بين يديّ .  

Ma'naan isaa : {nabiin akki je'e: qiblaan kiyya fuula kiyya duraa ni gartanii mitii ? Rabbiin isiniif, kakhadhee khushuu'a keessaniifii rukuu'ni keessan narraa hin dhukhatu . an dudda kiyya duubanan isin argaa.

Karaa biraatin abuu hureyran rabbi isarraa haa jaalatuu akki je'e: gaaf tokko ergamaan Rabbii nageenyi isarratti haa jiraatuu  nuun salaataniiti ka'anii wanni je'an : yaa abalu salaata kee tolchitee hin salaattuu ? si namni salaatu hoggaa salaatu akka itti salaatu hin laaluu  ? namni wanni salaatuf dantaa isaatifii. An Rabbiin khakhadhee , akkuman if duratti waa argun if duubatti waa arga je'an .} hadiisa kana B ,  M ,O

Imaamunnawawiin sharhii sahiiha muslim keessatti akki je'e: {ma'naan nabiin akka if duratti waa argutti if duubatti waa argu'uu: Rabbiin humna wahiin argu khilliyyuu keessatti isaaf uumu. tanuma akka ijaa.karaa aada'arraa maqeen waa arguun isaanii, Mu'jizaa. yookaa karaamaa je'ama. kun waan ayli'iifii shari'alleen,didduu miti. Rabbiin waan karaa aada'arraa maqe,kan kana daranii  nabiif  kennee jiraa qeebaluun dirqma .

 Afurtamii afreessan: {Nabi Muhammad manaaman yookaa abju'uun arguun dhugaa tayuu. nageenyi isarratti haa jiraatuu.

Wanni Rabbiin nabi muhammad qofaa kenne, namni manaaman isa arge dhugumaan isa arge. Sheyxaanni isatti fakkaatuu hin dandayuu. sheyxaanni isaan fakkaatee mul'atuu hin dandayuu. inumaa namni manaaman nabi arge, isaa dhagayu isaan arguu hin oolu . kun , hundinuu , waan Rabbiin ergamaa isaatin guddise .

Hadiisa abuu hureyra'arraa odeeffame keessatti nabiin nageenyi isarratti haa jiraatuu akki je'e :  

 }  من رآني فى المنام فقد رآنى فإن الشيطان لايتمثل بى {   متفق عليه

Ma'naan isaa :{namni manaaman na arge , dhugumaan na arge.sheyxaanni natti if fakkeessuu hin dandayuu} .B.M.o.

Ammas hadiisa bukhaarin anasirraa odeesse keessatti nabiin nageenyi isarratti haa jiraatuu akki je`e                                                

 من رآنى فى المنام فقد رآنى فإن الشيطان لا يتمثل بى  ورؤيا المؤمن جزء من ستة وأربعين جزءا  من النبوة                 رواه البخاري

Ma'naan isaa {Namni abju'uun na arge dhugumaan na arge. sheyxaanni natti if fakkeessuu hin dandayuu . abjuun mu'minaa yoo nabiyyummaa bakka afurtamii  jahatti  qoonne  nabiyyummaadharraa harka tokko taati} .

Hadiisa bukhaarin abuu hureeyra'arraa  odeesse keessatti nabiin nageenyi isarratti haa jiraatuu akki je'e:

 } من رآني فى المنام فسيرآني فى اليقظة ولا يتمثل الشيطان بي       رواه البخاري

Ma'naan isaa :{ namni manaaman na arge, dammaqattis na argu'uuf taa'a. sheyxaanni natti if hin fakkeessuu}.B.o.

 Afurtamii shanaffaan: Anbiyoonni hundi ummata isaanitiin wajji, irra fidamuu. rahmataa nageenyi isarratti haa jiraatuu .

Hadiisa ilma abbaasirraa bukhaarin odeesse keessatti nabiin nagayaa rahmanni isarratti haa jiraatuu akki je`e:

} عُرضت عَلَّىَ الأممُ  ، فأخذ النبي  يمر معه الامة ، والنبى يمر معه النفر، والنبي يمر معه العشرة، والنبي يمرمعه الخمسة ، والنبي يمر وحده   { رواه البخارى

Ma`naan isaa : {Nabiin, nageenyi isarratti haa jiraatuu akki je`e: Rabbiin ummata dabre hunda,suuraa isaanii narra fideeti, na garsiise. wannin arge, nabiyyii tokko, kan ummanni hedduun wajji jiruutu narra dabre. Ammas nabiyyii tokko kan namni xiqqaan wajji jiruutu narra dabre. Ammas  nabiyyii tokko kan namni kudhan qofti wajji jiruutu narra dabre.Ammas nabiyyii tokko,kan namni shan qofti wajji jiruutu narra dabre. Ammas nabiyyii tokko kan nam tokkolleen wajjin jirreetu kophaa , isaa  narra dabre }.B.o.

Afurtamii jaheessan :{ Rabbiin hamartii dhuma nabiyyumma'aa , ceekhuu nabii lamaan jidduu kaayuu .

Waan rabbiin nabi qofaa kennerraa, ceekhuu isaanii lamaan jidduu hamartii inni  dhuma anbiyootaa tayuu himtu  kaaye. nabiin hamaetii dhuma anbiya`aati ba`ata .....Hamartii tanaan dhawamuun,eega dhalataniiyi. isaa Haliimaa sa'diyyaa bira jiru . biyya diyaar bakrii je`amtutti biyya ilmaan sa`dii .  

Hadiisa muslim saa`ib ilma yaziidirraa odeesse keessatti sahaabitichi kun akki je`e .

ذهبت بى خالتي الى رسول الله I فقالت يارسول الله ان ابن اختي وجع فمسح على رأسي ، ودعا لي بالبركة ، ثم توضأ فشربت من وَضوئه ، ثم قمت خلف ظهره فنظرت  الى خاتمه بين كتفيه مثل زر الحجلة متفق عليه واللفظ لمسلم 

Ma`naan isaa: {indooyyen} obboleettin haadha tiyyaa ergamaa rabbii bira na geessitee wanni jette: ilmi obboleettii tiyyaa kun ni dhukkubsataa, mee du'aa'ii godhiif jetteen. duuba mataa kiyyaa na shukkuumee yookaa na  haqee barakaa argadhu je`ee , du`aa`ii naa godhe. duuba ergamaan rabbii wadda`atee bishaan waduu`a isaanii san dhuge. eegasii isaan duuba dhaabbadhee hamartii isaanii tan ceekhuu isaanii lamaan jidduu jirtu laalee tan akka zirii hajala`aa arge} .

      hadiisa kana B.M. odeessee jechi kan muslimi.

Hadiisa muslim jaabir ilma samura`arraa  odeesse keessatti jaabir akki je`e .

 رأيت خاتماً فى ظهر رسول الله كأنه بيضة حمام . وفى رواية ورأيت الخاتم عند كتفه مثل بيضة الحمامة يشبه جسده           .رواه مسلم                

 Ma`naan isaa: { Jaabir hadiisa isarraa odeeffame keessatti  akki je'e : dudda nabii keessatti hamartii khillee adari`ii fakkaattun arge.. karaa biraatin akki je`e ceekhuu isaanii lamaan jddu`uttin hamartii arge .tan akka khillee adari`ii.tan qaama isaanii fakkaattu .} M. odeesse

Hadiisa Ahmed Utbaa ilma abdirraa

odeesse keessatti utbaan akki je`e.

 ان رجلا سأل رسول الله I كيف كان اول شأنك يا رسول الله قال :   I  } كانت حاضتى من بنى سعد بن بكر ....} الحديث وفيه ذكر رضاعه وشق صدره I  ثم قال احدهما لصاحبه حصه  فحاصه  {خاطه } وختم عليه بخاتم النبوة وقال  {حيوة فى حديثه : حصه  فحصه واختم عليه بخاتم النبوة .}  رواه احمد

Ma'naan isaa : { namni tokko ergamaa Rabiitin akki je  yaa ergamaa Rabbii  jalqabni jiruu teessanii akkami ? jennaanin : namni na hoosise haliimaa intala sa'dii ilma bakrirraa taate. akkasitti,nabiin hodhiinsa isaatifii akka haliimaa biratti qoma isaa  baqaysan dubbatee wanni je'e: jarri lamaan tokko qoma tiyya na baqaysee, tokkoon isaanii kaanin akki je'e : hodhii hamartii nabiyyumma'aa irra kaayi yookaa itti farrami je'een. akkasitti na hodhee hamartiidhan na dhaye je'an} .

   hadiisa kana  ahmad . inni hadiisa fayyaa qabu 

Afurtamii torbaffaan : Nabiin waan dhufaa taa'u hunda beekhuu. waan Rabbiin ifiin kophaa bayate malee .

Waan Rabbiin nabi muhammad qofaa kennerraa  kan nabiyyii tokkolleedhaa hin kennin, waan dabre hunda odeessuu .akkuma waan dhufaa jiraatu hunda isa beysise. Inuumaa Rabbiin nabi muhammad waan dabreefii waan dhufaa taa'u, hanga warri jannataa jannata seenee, warri azaabaa azaaba seenutti, argamu hunda  Rabbiin isa beysise , nageenyi isarratti haa jiraatuu .

Hadiisa B. M. ilma umarirraa odeessan keessatti ilmi umar akki je:

 قام رسول الله I فى الناس فأثنى على الله بما هو اهله  ، ذكر الدجال فقال : إني لأنذركموه ، ما من نبى إلا وقد أنذره قومه ، لقد انذره نوح قومه ولكني اقول لكم فيه قولا لم يقله نبي لقومه  .تعلموا أنه أعور  وان الله تعالى ليس بأعور  }    متفق عليه .

Ma'naan isaa : { ibnu umar akki je'e: Nabiin gaaf tokko ka'eeti asaabota isaa dubbise.eega Rabbi faarsee waan inni haqa godhatuun isa dubbatee. eega snii nama{ Dajjaal } je'amu tokko dubbatee wanni je'e.An nama dajjaal je'amu ,kan an rabbi ifiin je'u, kan wanni inni tayi je'uun taatunan isin sodaachisa . Nabiyyuma tayee kan dajjaal ummata isaa hin sodaachisin hin jiru. Nabi Nuuh ummata isaa dajjaalin sodaachisee yookaa dinniinee jira. haa tayuu An waan nabiyyiin na duraa tokkolleen ummata isaatin hin je'inan isiniin je'a wannin isiniin je'u : dajjaal ija takka hin qabu, balla'a. ammoo Rabbiin keessan balla'aa mitii . duuba sanumaan  akka dajjaal Rabbi hin .tayin beekhaa}. B.M,o.  

 وعن  انس رضى الله عنه قال قال رسول الله I { ما من نبي الا وقد انذر أمته الأعور الكذاب . ألآ انه أعور ، وان ربكم ليس بأعور ومكتوب بين عينيه { ك ف ر }                                                  متفق عليه واللفظ لمسلم 

ma'naanisaa :ergamaan Rabbii nabi Muhammad nageenyi isarratti haa jiraatuu : akki je'e : Nabiyyuma tayee kan ummata isaa namicha kijibaa, ballaa dajjaal je'amu hin dinniinin  hin sudaachisin hin jiru. isin yaa ummata kiyya  dajjaalin waan ajaa'ibaa dalagu , balla'aa, yookaa ija takka hin qabuu , Rabbiin keessan balla'aa mitii  beekhaa. Dajjaalii kana , adda isaa ija isaa lamaan iddu'utti ك .  ف. ر  } } jecha'aatu katabamee  hubadhaa .B.M. O

 وعن عمربن الخطاب رضى الله عنه قال :{ قام فينا  النبي I مقاما ، فأخبرنا من بدء الخلق حتى دخل اهلُ الجنة منازلَهم  وأهلُ النار منازلَهم   وحفظ ذلك من حفظ ونسيه من نسيه      رواه البخارى

Ma'naan isaa :{asaab umar akki je'e : { gaaf tokko nabiin nu keessa dhaabbatee  dubbii dheertuu dubbate . gaafa Rabbiin waa uumuu jalqaberraa qabee , hanga warri jannataa jannata seenee warri azaabaa azaaba seenutti. Dubbii isaanii san namni qabate  qabatee, warri irraanfate irraanfate }.B. odeesse.

وعن حذيفة رضى الله عنه قال { قام فينا رسول الله مقاما ، ما ترك شيئا يكون فى مقامه ذلك الى قيام الساعة ، الا حدث به ، حفظه من حفظه ، ونسيه من نسيه  ، وقد علمه أصحابي هؤلآء  ، وانه ليكون منه الشيء  قد نسيته ، فأراه فأذكره كما يذكر الرجل وجه الرجل اذا غاب عنه ، ثم اذا رآه عرفه}                                                متفق عليه واللظ لمسلم .

Ma'naan isaa: { huzeyfan rabbi isarraa haa jaalatuu akki je'e :{gaaf tokko nabiin, nageenyi isarratti haa jiraatuu nu keessa dhaabbatanii, dubbii dheertuu  nuu dubbatan. kan waan bakka isaan dhaabbatan sanirraa qabee hanga qiyaaman dhaabbattutti kan waan argamu'uu taa'u,  waa takka irraa hin dhiisin  nuu odeessan. kan namni qabate qabatee kan irraanfate irraanfate. asaabonni kiyya kun waan san beekhanii jiran .hoggaa garii waanan irraanfadhe santu argama.duuba waan isaan nuu odeessan,kanan irraanfadhe san hoggaa inni argamee ijaan arge nan yaadadha. akka namni tokko fuula nama tokkoo, kan isa biraa deemee fagaatee eegasii hoggaa arge beekhuttin waan isaan nuu odeessan beekha .} B.M. O. 

وعن عَمرو بن اخطب رضى الله عنه قال {  صلى بنا رسولُ الله الفجرَ ،  وصعد المنبر ، فخطبنا حتى حضرت الظهر ، فنزل فصلى، ثم صعد المنبر ،  فخطبنا حتى حضرت العصر ، ثم صعد المنبر فخطبنا  حتى غربت الشمس ،   فأخبرنا بما كان وبما هو كائن  ، فأعلمنا احفظنا}         رواه مسلم.

 Ma'naan isaa : {sahaabtichi amrii  ilma akhxab je'amu wanni je'e: nabiin nageenyi isarratti haa jiraatuu gaaf tokko subii nuun salaatanii , ka'anii minbara koranii dubbii dheertuu nuu dubbatan. hanga odoo  hara hin baafatin zuhriin gayetti. duuba bu'anii zuhrii salaatanii ammas  minbara koranii dheertuu nuu dubbatan hanga asriin gayetti . duuba bu'anii asrii salaatanii ammas minbara khuranii dubbii dheertu'utti yookaa khuxba'atti deebi'an.hanga aduun lexxetti. Akkasitti nabiin waan dabreefii, waan dhufaa taa'u hunda nuu odeessan.duuba irra beekhan keenya nama waan nabiin guyyaa dheeraa dubbata'aa oole qabate yookaa haffazi .} M. odeesse .

وعى حذيفة رضى الله عنه قال { أخبرنى رسولُ الله I بما هو كائن الى يوم القيامة ، فما منه شيء الا سألته ، الا انى لم أسأله ما يُخرج أهلُ المدينة من المدينة ؟ }    رواه مسلم

Ma'naan isaa: {huzeyfan Rabbi isarraa haa jaalatuu akki je'e ergamaan Rabbii waan hanga guyyaa qiyaama'atti argamu'uu taa'u  hunda naa odeesse. Waanuma taatee haa taatuu tanin irraa isaan hin gaafatin hin jirtu. waan warra madiina'aa madiina'arraa baasun hin gaafatin  malee } M .o.

Hadiisni waan Rabiin addunyarratti kenne dubbatu  heddu'uu wanni feene waan xiqqoo dubbanneen hadiisa hedduu hin dubbataminitti akeekuu.Maalif wanni Rabbiin addunyaa tanarratti nabiif kenne ,yookaa nabiin Rabbirraa argate heddu'uu, namni  dubbatee fixuu hin dandayu .        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

kh_rashad2004@hotmail.com