شبكة إيماننا الإسلامية | الدروس و المحاضرات
   
   
 

KITAABA
GUDDINA NABI MOHAMMED

duree

 KUTAA TOKKOFFA`AA
qooda tokkoffaan : Waan Rab-biin nabi muhammad, nagee-nyi isarratti haa jiraatuu , addunyaa tanarratti guddiseen

KUTAA TOKKOFFA`AA
qooda tokkoffaan : Waan Rab-biin nabi muhammad, nagee-nyi isarratti haa jiraatuu , addunyaa tanarratti guddiseen

KUTAA TOKKOFFA`AA
qooda tokkoffaan : Waan Rab-biin nabi muhammad, nagee-nyi isarratti haa jiraatuu , addunyaa tanarratti guddiseen

KUTAA TOKKOFFA`AA
qooda tokkoffaan : Waan Rab-biin nabi muhammad, nagee-nyi isarratti haa jiraatuu , addunyaa tanarratti guddiseen

KUTAA TOKKOFFA`AA
qooda Lammaffaa : Waan Rabbiin Nabi Muhammad , nageenyi isarrtti haa jiraatuu ,aakhira'atti guddiseen.

KUTAA TOKKOFFA`AA
qooda Lammaffaa : Waan Rabbiin Nabi Muhammad , nageenyi isarrtti haa jiraatuu ,aakhira'atti guddiseen.

KUTAA LAMMAFFA`AA
qooda tokkoffa`aa :
waan rabbiin  nabi muhammadiin guddise ummata isaa keessan addunyuma tanarrtti

KUTAA LAMMAFFA`AA
qooda tokkoffa`aa :
waan rabbiin  nabi muhammadiin guddise ummata isaa keessan addunyuma tanarrtti
KUTAA LAMMAFFA`AA
qooda lammaffa`aa :
waan rabbiin  nabi muhammadiin guddise ummata isaa keessan addunyuma tanarrtti
KUTAA LAMMAFFA`AA
qooda lammaffa`aa :
waan rabbiin  nabi muhammadiin guddise ummata isaa keessan addunyuma tanarrtti
 

 

 

 

 

 

 

 

KITAABA
GUDDINA NABI MAHAMMED RABBI BIRAA QABU NAMAA IBSU

   
 

 

KUTAA LAMMAFFA`AA

         qooda tokkoffa`aa : waan rabbiin  nabi muhammadiin guddise ummata isaa keessan addunyuma tanarrtti .

    barbaanni duraa

Waan rabbiin nabi Muhammadiin guddise , addunyaa tanarratti ummata  isaa keessan  nageenyi  isarratti haa jiraatuu . 

Jahaatamii torbaffaan : Rabbiin ummata nabii irra caalaa ummata hundaa godhuu.

Ammallee ummata nabii tayu'uuf isaan filatuu akka ummata jiddu jireessa tayanii ummata dabre hundarratti ragaa bayaniif.

   Rabbiin akki je'e                                    

 ]كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّه[                           سورة آل عمران آية 110

Ma'naan isaa:  Rabbiin akki je'e:Yaa ummata nabi muhammad isin irra caalaa ummataa,kan namaa tolu'uuf argame {isin ummata hundarraa caaltan} jechu, wanni ummata birarraa caaltaniin ,waan gaarii dalagu'uutti nama gorsitan,waan hamtuu dalagu'urraa nama dhoowwitan, Rabbitti amantan,yookaa akkaan diinaa Rabbii jabeessitan .waan kanaan ummata biraa hundarra caaltan.

 Rabbiin ammas akki je'e

  ] وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِّتَكُونُواْ شُهَدَآءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيداً [    سورة البقرة آية 143

     Ma'naan isaa:{ Rabbiin akki je'e : yaa ummata Muhammad akkuma karaa diinaa islaamaa isin qajeelchine ummata maraxamaa jiddu jireessa xaliila isin goone akka ummata isin dura dabrerratti ragaa baataniif.akka anbiyoonni isaanii waan Rabbiin itti geessaa je'ee isaan ajaje itti geessan anbiyootaf ummata isaanirratti ragaa baatan .akka Rabbiin qur'aana keessatti isinii himetti . akka nabi Muhammad nageenyi isarratti haa jiraatuu isiniif ragaa bayu. akka isin dhugaadhan anbiyootaf ummata dabrerratti ragaa baatan . takkaa akka nabi muhammad,waan Rabbiin isinitti geessi je'ee isa ajaje isinitti geesse je'ee isinitti ragaa bayuuf jecha.} 

Ammas Rbbiin akki je'e:

 ]وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ [   سورة الحج آية { 78 }

Ma'naan isaa :{ Diin Rabbii jabeessu'uu jecha, qabsoo godhaa,Qabsoo dhuga'aa, qabsoon dhuga'aa:tan humna takkallee irraa duuban kaayamne ,Rabbiitu isin filatee ummata jiddu  jireysa isin godhe, akka diin isaa  jebeessitaniif, jihaanni lama: tokko xiqqa'aa, tokko gudda'aa, xiqqaan: jihaada kuffaarati, akkaatan jihaada isaanii beekkamaa sun humna isaanin sodaachisan qabaatuu, ammoo jihaadni guddaan: jihaada nabse'eetifii hawa'aafii, sheyxaanati, akkaatan jihaada kanaa waan nabseen, sheyxaanni  itti nama yaaman didu'u, jihaanni kuffaaraa wanni xiqqaa je'ameef : lolli kuffaaraa ni dhumaa kuun hin dhumu . kuffaarri yoo si mooyatee si ajjeese, jannata seenta ammoo yoo nabseen tee si mooyattee si ajjeefte ibidda seenta , ammas kuffaarri diina mul'ataa kuun dhokhata', diina mul'atuun lolu'uutu,kan hin mul'anneen lolu'urraa laafaa ,Rabbiin diinaa islaamaa  keessatti waan jabduu, isin dalaguu hin dandeenyetti, isin  hin ajajne, takkaa heera jabaa isinirra hin keenye, akka ummata duritti ummanni dur, yoo huccuun najifamte bakka najifamti san, muraniiti darban. Ammoo islaama keessatti bishaanin dhiqan. ummanni dur yoo dilii dalage, adda isarratti katabamti,ammoo islaama keessatti Rabbiin ni sattaree ,addunya'atti irraa hin mul'attu .ummanni dur yoo dilaaye, towban isaanii if ajjeessuu . islaama keessatti akkasii miti. ammas diin islaamaa keessatti, dachiin masjida, ammas salaata raka'aa afurii lama lama godhuun imalaaf ni gaya. bishaan dhaban tayammumni ni gaya.yoo waan nyaatan dhaban bakhtii nyaatun namaaf gaya.imalaafii dhukkubaaf.ammallee hoosisaaf soomana furanii eegasii qadaa baasun ni gaya .waan dubbanneefii kan biralle'eef jecha diin islaamaa diin Rakkoon keessan jirre. laafaa namuu hanga dandayutti qabatu. kan dhaabatuu hin dandeenye taa'ee yookaa ciisee salaatee.}

Hadiisa bahaz ilma hakiim keessatti  wanni dhufe                                             

انه سمع النبى I يقول  فى قوله تعالى {كنتم خير امة اخرجت للناس } قال { انكم تتمون سبعين امة انتم خيرها واكرمها على الله    رواد احمد.

Ma'naan isaa :{Sahaabichi kun wanni nabirraa dhagaye isaa aayata dabarsinerraa dubbatu.nabiin akki je'e: isin yaa ummata kiyya ummata torbaatama guuttan duuba ummata san hundarra isintu caala isintu Rabbi biratti irra guddifama }. ahmaddiifii tirmizi'iifii haakimtu odeesse  

Jahaatamii saddeeteffaan :Rabbiin ummata muhammad , Muslimiina je'ee yaamuu. ammallee islaaman isaan kophxeessuu. 

Wanni rabbiin ummata kana qofaa kenne , qur'aana keessatti muslimiina je'ee isaan yaamuu. akkuma kitaabban dur buuse keessatti muslimiina je'ee isaan yaamee, diinaa islaamaa isaanii jaalate .

Rabbiin ol taye akki je'e

] مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَـذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيداً عَلَيْكُمْ وَتَكُونُواْ شُهَدَآءَ عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّكَـاةَ وَاعْتَصِمُواْ بِاللَّهِ هُوَ مَوْلاَكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ [.                سورة الحج آية { 78 }

Ma'naan isaa :{Islaamni kun,akka diinaa abbaa keessanii Ibraahiimiti,towhiidafii laafina keessatti , Rabbiin isa kan{muslimiina} je'ee maqaa kanaan isin yaame. Kitaabban dur buuse keessatti, Qur'aana keessattis Rabbiin {muslimiina} je'eeti isin yaame .duuba waan Rabbiin maqaa kanaan isin yaamef jecha muslima jechuun kan dubbii Rabbii dhagayu jechu'uu ,dubbii Rabbii dhagayaa. Rabbii keessan ibaadaa waan inni itti isin ajaje dalagaa. waan inni irraa isin dhoowwerraa dhoowwamaa .

Akka nabi Muhammed ragaa isinii bayu, guyaa qiyaama'aa diin itti  geessee qabatan, je'ee, fuula Rabbii duratti. Akka isin ummata isin duraa hundarratti ragaa baatan .ergamoonni isaanii waan ergamaniin itti geessan  jettanii waan qur'aanni nabirratti bu'ee itti dalaydan isinii odeessef jecha keessattuu,ergamoonni diiddamii shanan qur'aanni maqaa dhayee nuu odeesse.duuba Rabbiin warra ummata hundarratti ragaa bayu, kan anbiyootaf ragaa bayu, isin godhuun ,guddina guddaadhaa,badhaasa likkiin qabnee, galata isaaf galchaa ,Salaata guuta'aa salaataa namni tolchee,salaata shanan salaatee sunnaa heddommeyse ,dhugumaan Rabbiif galata galchee.Zakaata isinirratti wajabe baafadhaa nama haqa godhatuu kennaa .Waa hunda keessatti,abdii Rabbii jabeessaa isumatti irkadhaa .Rabbiin isuma aanan keessanii kan hoggaa mara akka maratti isin gargaaru kan amriin teessan harka isaa jirtu .Inni waa aanaa gaari'ii .Ammallee inni waa dirmataa keessan gaari'ii }.

 Ammas Rabbiin akki je'e :

] الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الأِسْلاَمَ دِيناً سورة المائدة آية { 3 } [             

Ma'naan isaa : { Guyyaa ar'aa kanasun guyyaa arafa'aatii  heera, shari'aa teessanii isiniif guute, aayaanni tun hajjii dhaamanna'aa, tan nabi Muhammad godhe keessatti isarratti buute, eega sanii aayanni waa halaal gootufii tan waa haraam gootu hin buune .Qananii diinaa kiyyaa isiniif guute.makka qabatu'uun ,namni karaa hundaan bakka hundaa islaamatti seenu'uun, Karaa diinaa islaamaa isiniif maraxee isiniif jaaladhee isa qabadhaa,

Hadiisa haarisil'ash'ari'irraa odooffame keessatti nabiin akki je'e :

 ومن دعا بدعوى الجاهلية فهو من جُثا جهنم قالوا يارسول الله وان صلَى وصام ؟ قال : وان صلّى وصام وزعم انه مسلم ، فادعوا المسلمين بأسمائهم  بما سماهم الله عز وجل : المسلمين، المؤمنين عبادالله عزوجل } رواه أحمد واللفظ له والترمذى وابن خزيمة والحاكم وابن حبان وصححه .

Ma'naan isaa:{ Nabiin akki je'e namni karaa islaama hin tayiniin dalagu  yookaa deemu inni jamaa'aa ibiddaati .jennaan asaabonni wanni nabiin je'an:odoo salaatee soomanelle'ee warruma ibiddaatii? jennaanin odoo salaatee soomanee ana muslimaa ifiin je'elle'ee, wannin isiniin je'u : nama islaama maqaa isaanitin isa yaamaa yoo beytan. yoo wallaaltan maqaa Rabbiin isaanin yaamen, yaamaa. sun: {almuslimiin ,Almu'miniin ,ibaadallaahi} je'aadhaa ,yaamaa}

hadiisa kana ahmadiifii haakimiifii nama  biralle'eetu odeesse

Jahaatamii saylaffaan: Rabbiin ummata nabii kanaaf  diinifii ni'maa , isaanii guutuu.

kun ummata kanaaf malee ummata biraatif hin argamne.

Rabbiin akki je'e:         

] الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الأِسْلاَمَ دِيناً [    سورة المائدة آية { 3 }              

Ma'naan isaa : { ar'a diin keessan isinii guute. Qananii tiyyas isinii guute , diin islaamaa isiniif jaaladhe

Haalli kun ummata kanaaf malee ummata biraatif hin taane .

وعن عمر بن الخطاب رضى الله عنه ان رجلا من اليهود قال له يا امير المؤمنين ! آية فى كتابكم تقرؤونها ، لو علينا معشر اليهود نزلت لاتَّخذنا ذلك اليوم عيداً ، قال ايّ آية ؟ قال :

] الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الأِسْلاَمَ دِيناً [  

                                                         سورة المائدة آية { 3 }

 قال عمر قد عرفــنا ذلك اليوم ، والمكان الذى نزلت فيه على النبى I : وهو قائم بعرفة ، يوم جمعة  متفق عليه واللفظ للبخارى

وفى لفظ لمسلم {فقد علمتُ اليوم الذى انزلتْ ، والساعة واين رسول الله صلى الله عليه وسلم حين نزلتْ }          

Ma'naan isaa:{wanni asaab umarirraa odeeffame namni yahuuda'aa tokko akki asaab umariin je'e: yaa qondaala mu'mintootaa aayanni takka tan kitaaba keessan keessatti qaraatan silaa odoo nu ummata yahuuda'arratti buutee guyyaa san iida godhanna. jennaan aayanni sun tamii je'een? jennaanin aayanni su

] الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الأِسْلاَمَ دِيناً [   سورة المائدة آية { 3 }      

 Jennaan asaab umar akki je'e: guyyaa aayanni tun buutefii, bakka isiin nabirratti itti buute beynee jirra . sun guyyaa jum'aadhaa nabi Muhammadii arafaa dhaabbatu nageenyi isarratti haa jiraatuu irratti buute} B,M.odeesse  jechi kan Bukhaari'iiti

Torbaatammaffaan:Waan jajjabduu diin keessatti ummata durirra kaayamte ummata  kanarraa fuudhuu .

Wanni rabbiin ummata kanaan kuphxeesse : rakkoo ummata durirra jirtu isaanirraa fuudhuu. diin isaanii laafaa namatti hin ulfaanne. kan rakkoon keessa hin jirre. kan nama hundaa , kan zamana hundaa tolu, kan xabii'aa rabbiin irratti nama uume gaxxamu.

 Rabbiin akki je'e:

] هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ [ سورة الحج آية { 78 }

Ma'naan isaa : {Rabbiin isaatu isin filatee ummata nabi Muhammad isin godhe. Rabbiin diin keessan keessatti waan isin dalaguu hin dandeenyetti isin hin ajajne .                                                                            

Ammas  Rabiin akki je'e

] مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُم مِّنْ حَرَجٍ [        سورة المائدة آية { 6 }

Ma'naan isaa : { Rabbiin isin rakkisuu hin fedhu}

Ammas rabbiin akki je'e :           

] يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلاَ يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ [   سورة البقرة آية { 185 }

Ma'naan isaa : { Rabbiin waa hunda isinitti laaffisuu fedha malee, isirratti jajjabeessuu hin fedhu}.

Fakkeessan waan ummata durirratti jajjabeesse,kan ummata kanarratti laaffise, waan as deemu kana:

Ummanni dur yoo waa balleessee, towbatuu fedhe, tawban isaanii if ajjeessuu.

Akka  Rabbiin qur'aana keessatti je'e  :

 ]وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَاقَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخَاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُواْ إِلَى بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُواْ أَنفُسَكُمْ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ عِنْدَ بَارِئِكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ [      سورة البقرة آية { 54 } 

Ma'naan isaa :{ Nabi muusan wanni ummata isaatin je'e : yaa ummata kiyya,isin dibicha rabbi godhattanii, gabbaru'uun,if miitanii jirtanii, gara Rabbii keessanii deebi'aadhaa, nabsee teessan ajjeesaa santu Rabbii keessan biratti irri isiniif caalaa. duuba rabbiin tawbaa teessan isinirraa qeebalee isinii araarame. Rabbiin kan rahmata namaa godhee namaa araaramuu .Ammoo tawban islaama biratti: sheenayuu,dilii san dhiisu, waan waajibaa kan dhiise dalaguu. araarama rabbirra barbaadee, dilii sanitti hin deebi'u je'ee muratuu.

Ammas ummanni dur yoo huccuu isaa yookaa qaama isaa najifni akka fincaanii faan tuqe,maqasaan bakka san muranii darban.

Hadiisa abuu muusa'aa kan muslim waa'ilirraa odeesse keessatti ,waa'il akki je'e:

 كان ابو موسى يشدد  فى البول ،ويبول فى قارورة ،ويقول :ان بنى اسرائيل كان اذا اصاب جلد احدهم بول قرضه بالمقاريض ،فقال حذيفة لوددت ان صاحبكم لا يشدد هذا التشديد فلقد رأيتنى انا ورسول الله نتماشى ،فأتى سباطة خلف حائط ،فقام كما يقوم احدكم  فبال فانتبذت منه فأشار الى فجئت فقمت عند عقبه حتى فرغ }

Ma'naan isaa : {Saahibtichi abuu Muusaa je`amu tokko , fincaanirraa if eeguu keessa, wasanaa bayuu ture ,hanga qaruuraa {birillee} keessatti fincaayee , ifirraa fageesutti. akka qaama isaa hin tuyn'eef .wanni inni je'uu ture: ummanni israa'iil yoo qaama tokkoo isaanii fincaan tuqe,maqasaan ifirraa muree darba. Duuba huzeyfan saahibni nabii tokko dalagaa abuu muusa'aa dhageenyan ummata haala abuusa'aa itti odeessen akki je'e: saahibni keessan abuu muusan odoo akkatti jajjabeesuu baateen jaaladha. huzeyfan akki je'e: gaaf tokko anaafii ergamaan rabbii nageenyi isarratti haa jiraatuu, odoo wajji yaanuu bakka dikhee itti haran dallaya tokkotti dhufe. duuba ergamaan rabbii akka tokkoon keessan dhaabbatutti dhaabbatee fincaaye. hoggaa isaan fincaayu'utti seenan irraan achi fagaadhe. hoggaa san akkan irraa hin fagaanne naa akheekhan. duuba dhufee isaan duuba dhaabbadhee dawuu tayeef .wanni nabiin dhaabbatee haajaa bayeef,duddaatu yookaa jilbaatu dhukkuba'aafi. Takkaa dhaabbatanii haajaa bayuun ni gayaa nu beysisu'uufi. keessattuu yoo dachiin  laaftuu najisaatu isi'irraa  nu tuqaa sodaatan taate .   

Ummanni dur waan fincaan tuqe muraniiti darban ammoo islaama biratti bishaanumaatu xahaarsa.wanni Rabbiin ummata durirratti jabeesse, kan nurratti laaffise, heddu'uu , gariin waan dubbannee dabarsine keessa jirti .

Torbaatamii tokkofaan : Nabi iisan gaafa zamana boodaa sami'ii  bu'e, dajjaal ajjeesee imaama ummata kanaa, duuban salaatuu.

Qaallichi aaburrii je'amu :manaaqiba shaafi'ii keessatti akki je'e: oduun namni hedduun  kijibarratti walii galuun isaanii hin malle odeesse, akki jettu : Mahdiin zamaanul'aakhir dhufu, ummata kanarraayi. nabi iisan, isa duuban salaata .

Hadiisa muslim jaabirirraa odeesse : keessatti jaabir akki je'e:

 سمعت رسول الله I يقول : لا تزال طائفة من أمتي يقاتلون على الحق ظاهرين الى يوم القيامة  . قال :فينزل عيسى بن مريم I  فيقول اميرهم : تعال صلّ بنا ، فيقول :لا، ان بعضكم على بعض امراء تكرمة الله هذه الأمة }          رواه مسلم

Ma'naan isaa : { jaabir Nabi Muhammad hunoo kan akkana je'un dhagaye: wanni isaan je'an :tuutti takka, tan ummata kiyyarraa taate, tan haqarratti loltu, tan Rabbiin isii gargaaru, jiraatuu hin ooltu hanga guyyaa qiyaama'atti. duuba tuutti  akkanaa ummata kiyya keessa odoo jirtuu ,{ iisan } ilmi maryam sami'ii bu'a.duuba mataan tuuta haqaa wanni iisa'aan je'u, koottaa nuun salaati. duuba iisan wanni je'u: lakkii garii keessan garii keessanirratti Rabbiin mataa godhee, ummata Muhammad guddisu'uu jechaa , nuun salaati  je'aan.

Hadiisa bukhaari'iifii muslim abuu hureyra'rraa odeessan  keessatti abuu hureyran akki je'e

 قال رسول الله I: كيف أنتم إذا نزل ابن مريم فيكم ، وامامكم منكم                                    متفق عليه

Ma'naan isaa : {Ergamaan Rabbii Nabi Muhammad  nageeny isarratti haa jiraatuu akki je'e : mee isin akkam jirtan. gaafa ilmi maryam  sami'ii isin keessatti bu'e ,kan imaamni keessan isinirraa taye }

Torbaatamii lammaffaan Salfiin ummata Muhammad nageenyi isarratti haa jiraatuu akka salfii malaayka'aa  godhuu

Hadiisa muslim huzeyfa'arraa odeesse keessatti nabiin nageenyi isarratti haa jiraatuu akki je'e :         

 جُعلت لنا الأرض كلها مسجداً  وجعلت تربتها لنا طهوراً اذا لم نجد الماء وجعلت صفوفُنا كصفوف الملائكة                  رواه مسلم

Ma'naan isaa :{ Nabi Muhammad nageenyi isarratti haa jiraatuu akki je'e : waa sadiyiin namarra caalle .sadeen : saffiin teenya akka salfii malaayka'aati godhamte .dachiin hundinuu masjida nuu taate .biyyeen isi'ii yoo bishaan dhabne  waan nu xahaarsu nuu taate je'an } . M.odeesse                                                           

Hadiisa M.jaabir ilma samura'arraa odeesse :  keessatti  jaabir akki je'e :

  خرج رسول الله I فقال ألا تصفون كما تصف الملائكة عند ربها قلنا يا رسول الله وكيف تصف الملائكة عند ربها ؟ قال يتمون الصفوف الأول ويتراصون  فى الصفوف}         رواه مسلم

Ma'naan isaa : { Jaabir akki je'e Ergamaan Rabbii gaaf tokko nutti gad bayee akki je'e: si akka malaaykan Rabbii isaanii biratti salfii dhaabbattutti salfii hin dhaabbattanii ? jennaan akkamitti malaaykan salfii dhaabbatti jenneen.Jennaanin saffoota duraati guutan. ammallee dhaaba tolchaniiti salfii diriirsanii dhaabbatan je'an}. M.odeesse  .hadiisa biraa heddu'uun wajji.

Torbaatamii sadaffaan :Wanni Rabbiin ummata kana qofaa kenne waan boojiyan nyaatun isaanii gayuu .maalif ummanni nu duraa bakka lamatti qoodama :

Tokkoffaan : isaanirraa warra jihaadatti hin ajajamintu jira . tanaaf jecha dubbiin waan boojiyamee isaan bira hin jirtu .

Lammaffaan : warra jihaadatti ammarame,isaan yoo waa boojiyan waan boojiyame san,walitti qabaniiti bakka takka kaayan.duuba yoo isaanirra qeebalame ibiddaatu sami'ii buu'ee guba. 

Ammoo nuti Rabbiin jihaadatti nu ajajeeti , waan boojine nyaatuu halaal nuu godhe. galanni kan  isaatii.

Rabbiin ol taye akki je'e :

 ]فَكُلُواْ مِمَّا غَنِمْتُمْ حَلاَلاً طَيِّباً [       سورة الانفال آية { 69 }

Ma'naan isaa : { wanni diinarraa boojitan isiniif halaalii , waan gaari'ii nyaadhaa  jechuu }.

Hadiisa B,M.Jaabirirraa odeesse keessatti wanni dhufe:

  قال رسول الله I : أعطيتُ خمساً لم يعطهن احد قبلي... واحلت لى الغنائم ولم تحل لأحد قبلى ...} متفق عليه

Ma'naan isaa: { Nabiin akki je'e : waa shan kan namni na duraa ,hin argatinan Rabbirraa argadhe. sanirraa waan boojiyame nyaatun halaal naa godhame. kan na dura nam tokkolleeef halaal hin godhamin } B. M. o.

Hadiisa abuu hureyra'aa kan B,M. odeesse keessatti wanni dhufe :

قال I { فلم تحل الغنائم لأحد من قبلنا. ذلك بأن الله تبارك وتعالى رأى ضعفَنا وعجزَنا فطيَّبَها لنا  فأحلها لنا }

Ma'naan isaa : {Nabiin akki je'e: waan boojiyame nyaatun nu dura nam tokkolla'eef halaal hin godhamne . maalif Rabbiin laafinaafii dadhabbii teenya argeeti,  halaal mi'aayaa nuu godhe} .  

Torbaatamii afraffaan:Tayammumaafii dachi'irrati salaatuu,  ummata kanaaf kennuu.

Wanni Rabbiin ummata kana qofaa kenne ,dachii masjida isaanii godhee, biyyee xaahira isaanii godhuu. namni islaamaa tokko yoo salaanni itti gaye , yoo bishaan argate wadda'ateeti bakka fedhetti salaata. yoo bishaan dhabe biyyi'een tayammuma godhateeti salaataa, salaanni isaa fayyaa taati.

Hadiisa jaabir kan nuu dabre tokko keessatti nabiin akki je'e

 }وجُعلتْ لي الأرض طيبة :طهوراً ومسجدا فأيما رجل ادركته الصلاة صلى  حيث كان .....}    . متفق عليه

Ma'naan isaa : { Nabiin akki je'e nageenyi isarratti haa jiraatuu ,dachiin, waan, gaarii, naa godhamte : xaahiraafii masjida naaf godhamte. namumti salaanni itti gaye bakka fedhetti salaatuu qaba ...}B.M. odeesse

Hadiisa ahmad sanad sahiihan odeesse keessatti nabiin nageenyi isarratti haa jiraatuu  akki je'e :

 وجُعلتْ لي الأرض مساجداً وطهوراً اينما ادركتنى الصلاة تمسحت وصليت  وكان من قبلى يعظمون ذلك،انما كانوا يصلون فى كنائسهم      وبيعهم }      رواه احمد عن ابن عمر .

Ma'naan isaa:dachiin masaajidaafii xaahira naa godhamte. bakka salaanni natti geesse hundatti biyyeedhan haqadheetan Tayammuma godheetan  salaata  warri na duraa,sun itti ulfaata. sun waan guddo'otti lakkaawan. Isaan kaniisaadhafii biya'a   بيع  keessatti malee alatti hin salaatan .}  Ahmaddu ilma umarirraa odeesse

وعن ابى هريرة رضى الله عنه ان رسول الله I قال: { فُضِّلتُ على الأنبياء بست : اعطيت جوامع الكلم .ونصرت بالرعت واحلت لي الغنائم. وجعلت لي الأرض طهوراً ومسجداً وارسلت الى الخلق  كافة. وخُتم بى النبيون}        رواه مسلم      

Ma'naan isaa : { hadiisa kana keessatti nabiin akki je'e : waa jahaanan anbiyoota hundarra caalchifame : dubbii gabaabduu ma'naa dheeraa qabdun kenname . nyaabni kiyya hanga amna baatii takkatti na sodaatu'uunan gargaarsifame. waan boojiyame nyaatun halaal naa godhame.  dachiin xaahira, masjida, naaf godamte  ammas khalqii hundattin ergame. ammas nabiyyummaan naan xumuramte. } M .odeesse.

Torbaatamii shaneesson :  Rabbiin ummata muhammad qofaaf guyyaa jum'ataa kennuu .

Waan Rabbiin ummata kan qofa badhaaserraa guyyaa jum'aadhatti isaan qajeelchuu. guyyaa jum'aadhaa kan caalaa guyyoota amataa yookaa baraa taye. kan Rabbiin warra isaan duraa irraa mayse .

Akka hadiisa abuu hureyra'aatifii hadiisa huzeyfa'aa keessatti dhufe Rabbiin isaanirraa haa jaalatuu .

Ergamaan Rabbii hadiisa san keessatti akki je'e :

   أضل الله عن الجمعة من كان قبلنا  ، فكان لليهود يوم السبت ، وكان للنصارى يوم الأحد  ، فجاء الله بنا ، فهدانا الله ليوم الجمعة }        رواه مسلم

Ma'naan isaa : {Nabiin akki je'e:Rabbiin warra nu duraa jum'aadharraa mayse.duuba sabtiin ta yahuuda'aati taate. alhadni kan nasaara'aati taye. duuba Rabbiin nu fidee guyyaa jum'aadhatti nu qajeelchi.}   M. odeesse.

وفى لفظ للشيخين عن ابى هريرة رضى الله عنه عن النبى I قال: { نحن الآخرون   السابقون يوم القيامة ، بيد انهم أوتوا الكتاب من قبلنا، واوتيناه من بعدهم ، وهذا يومهم الذى فُرض عليهم ، فاختلفوا فيه فهدانا الله له فهم لنا فيه تبع .....}           الحديث

Ma'naan isaa : { Abuu hureyran wanni nabirraa odeesse kan nabiin je'e { nuti warra boodati . kan guyyaa qiyaama'aa yahuuda'aafii, nasaaraa  dura dabru .haa tayuu isaan kitaaba nu dura kennaman. nuti kitaaba isaan booda kennamne guyyaan jum'aadhaa kun , guyyaa isaanii kenname . haa tayuu irratti wal dhaban .duuba Rabbiin itti nu qajeelcheti arganne . tanaaf jecha isaan guyyaa jum'ataa keessatti nu jala deeman.}

Torbaatamii jahaffaan : {Sa'aa du'aa'in keessa qeebalamtu, ta guyyaa jum'ataa ummata  kana qofaa kennuu.

فعن ابى هريرة رضى الله عنه ان رسول الله I ذكر يوم الجمعة فقال : { فيه ساعة لايوافقها عبد مسلم وهو قائم يصلى يسأل الله تعالى شيئا الا اعطاه اياه واشار بيده يُقَلِّلُها }   متفق عليه واللفظ للبخارى  

Ma'naan isaa {Abuu hureyran akki je'e ergamaan Rabbii nageenyi isarratti haa jiraatuu, guyyaa jum'ataa dubbatee akki je'e : guyyaa jum'ataa keessa saa'aa xiqqoo takkaatu jira tan yoo namni islaamaa tokko kan dhaabbatee salaatu  isii keessa rabbirra waa barbaade yookaa khadhate isaa kennuu hin oolle . saa'an sun xiqqoo tayu'utti nabiin akheekhee jira }  . B.M. o.

 عن ابى هريرة رضى الله عنه قال : قال : رسول الله I { خير يوم طلعت عليه الشمس يوم الجمعة  فيه خلق آدم... وفيه ساعة ، لا يصادفها عبد مسلم ، وهو يصلى يسأل الله شيئا الا أعطاه اياه }      رواه مالك

Ma'naan isaa : { ergamaan rabbii hadiisa kana  keessatti akki je'e: irra caalan guyya'aa kan aduun isarratti baate , guyyaa jum'ataati. isa keessa aadam uumame. guyyaa jum'aadhaa keessa , yaroo xiqqoo takkaatu jira. tan yoo isii keessa namni islaamaa tokko, isaa dhaabbatee salaatu, Rabbi waa khadhate,waan san isaa kennuu hin oolle}. Rawaahu maalik.

Torbaatamii torbaffaan: { Rabbiin ummata kanaaf, halkan laylatulqadri je'amu kennuu. kan isaan dura nam tokkolleen hin argatin.

Rabbiin akki je'e:

 ] إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ  *وَمَآ أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ  *لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ  *تَنَزَّلُ الْمَلاَئِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ  *سَلاَمٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ [.   سورة القدر آية { 15 }               

Ma'naan isaa :{nuti qur'aana lawhalmahfuuzirraa fuuneti ,walii gala isaa, halkan qadrii qabu keessa , samii dachi'itti gad aantutti buufne , achi keenye. waan halkan qadrii taye maaltu si beysise ? waan inni taye nuut si beysisaa, halkan dalagaan takkittiin isa keessa dalagan, dalagaa baatii kuma tokko keessa dalaganirra caaltu. halkan san malaaykan sami'ii dachi'itti gad buuti. ammallee jibriil ashkara isaatin wajji bu'a. ajaja rabbiitin. waan rabbiin mureen .halkan sun halkan nagayaati.hanga guyyaan bariyutti. halkan salaamta'aati. kan malaaykan sami'ii buutu hundi, nama mu'minarratti salaammattu malee, biran dabarre hanga fajriin bayutti }.

عن ابى هريرة رضى الله عنه عن النبى I قال : { من قام ليلة القدر ايمانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه }                    متفق عليه

Ma'naan isaa:{namni rabbitti amanii sawaaba rabbirratti hisaabbatee halkan laylatulqadrii dhaabbatee salaate, diliin isaa ta dabarte marti isaaf dhiifamti  }.M.O.

Torbaatamii saddeeteffaan :Ummanni nabii  Ragaa  Rabbii kan dachii tanarra jiru. kan Rabbiin misikkirii isaanii qeebalee, waan isaan je'aniin  dubbii  muru.

فعن انس بن مالك رضى الله عنه قال : مروا بجنازة فأثنوا عليها خيرا فقال النبى صلى الله عليه وسلم:  {وجبت } ثم مروا بأخرى فأثنوا عليها شرا فقال : { وجبت } فقال عمر بن الخطاب رضى الله عنه ما وجبت ؟ قال :هذا أثنيتم عليه خيرا فوجبت له الجنة . وهذا اثنيتم عليه شرا فوجبت له النار . أنتم شهداء الله فى الأرض }.متفق عليه  واللفظ للبخارى .

وفى لفظ للبخارى {  المؤمنون شهداء الله فى الأرض }.

 وعند مسلم { من اثنيتم عليه خيرا وجبت له الجنة ، ومن اثنيتم عليه شرا وجبت له النار . انتم شهداء الله فى الأرض ، انتم شهداء الله فى الأرض ، انتم شهداء الله فى الأرض.

Ma'naan isa : }sahaabichi anas binu maalik je'amu tokko Rabbi isarraa haa jaalatuu akki je'e : gaaf tokko nuu  nabiin wajji bakka takka  jiru janaazaa takkaan nu  bira dabran . duuba namni hundi waan gaari'iin janaazaa san  dubbate . hoggaa san nabiin { wajabat } je'e . ammas janaazaa biraatin nu bira dabran. Duuba namni hundi hamtu'uun isii dubbate .hoggaa san nabiin {wajabat} je'e .jennaan asaab umar akki je'e: yaa ergamaa Rabbii {wajabat} jechuun maali je'e ? jennaan nabiin akki je'e: janaazaa duraa isin waan  gaari'iin dubbannaan jannanni isi'iif wajabe.yookaa ragga'e .janaazaa boodaa isin waan hamtu'uun isii  dubbannaan ibiddi isi'ii wajabe yookaa Ragga'e. isin Ragaa Rabbii kan addunyaa tanarra jiru .B,M. O.

Riwaayaa bukhaari'ii takka keessatti : nabiin akki je'e : mu'mintoonni addunya'arratti ragaa Rabbiiti .

Riwaayaa muslim takka keessatti : nabiin akki je'e : yaa ummata kiyya namni isin kheyri'iin dubbattan jannanni isaaf wajabe . namni isin hamtu'uun dubbattan ibiddi isaaf wajabe. isin yaa ummata kiyya addunyaa tanarratti ragaa Rabbiiti. isin adunyaa tanarratti ragaa Rabbiiti. isin addunyaa tanarratti ragaa Rabbiiti. je'an } .

وفى حديث ابى هريرة رضى الله عنه  عند النسائى عنه I قال : { الملائكة شهداء الله فى السماء ، وانتم شهداء الله فى الأرض }

Ma'naan isaa : { Malaaykan ragaa Rabbii kan sami'iiti. isin yaa ummata kiyya ragaa Rabbii kan dachi'iiti jechuu}.

 

 

 
 

 

 

 

 

 

 

 

kh_rashad2004@hotmail.com